Revalideren: een rollercoaster aan emoties

‘’Of ik me zorgen maak of mijn lijf nog wel geschikt is voor profvoetbal? Natuurlijk denk ik: waarom gebeurt mij dit? Waarom wéér?’’ Deze woorden schreef Vivianne Miedema in november in haar column in het AD, nadat ze voor de derde keer geopereerd was aan dezelfde knie. Het begon allemaal in december 2022 toen Miedema haar voorste kruisband afscheurde. Dit gebeurde slechts drie weken nadat haar partner en toenmalig teamgenoot bij Arsenal, Beth Mead, hetzelfde overkwam. In oktober 2023 maakte Miedema, na 311 dagen, haar rentree op het voetbalveld.

Maar de strijd was nog niet voorbij. De weg naar herstel blijkt langer en hobbeliger dan gehoopt. Begin maart 2024 ging ze opnieuw onder het mes. In de tussentijd worstelde ze met haar vorm en speelde ze geen enkele wedstrijd 90 minuten. Haar tweede comeback was eind april, waarna ze in de zomer van club wisselde om een frisse start te kunnen maken. Bij Manchester City leek haar vorm terug te komen, maar ook dat was van korte duur. Begin oktober 2024 speelde zij haar laatste wedstrijd en later die maand is zij opnieuw geopereerd. Wéér diezelfde knie. Zondag 12 januari 2025 maakte Miedema weer haar eerste minuten én scoorde. Eén week later stond ze in de basis, opnieuw met een doelpunt. Het weekend daarna volgde zelfs een dubbelslag, met een wereldgoal als hoogtepunt.

Het is niet verrassend dat de weg die Miedema heeft afgelegd emoties met zich mee brengt. Meerdere operaties, lange revalidatieperiodes en herhaalde tegenslagen vragen niet alleen fysiek, maar ook mentaal enorm veel van een sporter. Een blessure raakt een sporter op meerdere vlakken. Naast een verlies van fysieke mogelijkheden, krijgen sporters vaak te maken met andere uitdagingen. Bijvoorbeeld minder sociale interacties met hun team wat kan leiden tot gevoelens van isolatie. Daarbij komt het verlies van hun sportidentiteit – in het Engels wordt dit vaak omschreven als ‘athletic identity’ – evenals een verlies van onafhankelijkheid en vrijheid. Maar wat kan er nou allemaal door je heen gaan tijdens zo’n lang revalidatieproces? Waarom ervaart elke sporter dat anders? En misschien wel het belangrijkste: hoe ga je als sporter om met de mentale uitdagingen tijdens je revalidatie?

Een revalidatieproces, met bijbehorende fysieke en mentale reacties, kan grofweg worden ingedeeld in 3 fases:

1. De reactie(s) op de blessure zelf. In deze eerste fase ervaren sporters de meeste stemmingswisselingen en emotionele onrust. Vervelende emoties zoals boosheid, verdriet, angst, verwardheid, ongeloof en teleurstelling komen vaak naar boven. De reacties in deze fase zijn vaak sterk verbonden met de fysieke gevolgen van de blessure. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan pijn, verminderde mobiliteit en zwelling.
2. De reactie(s) op het revalidatieproces. In deze tweede fase nemen de eerste heftige emoties zoals hierboven benoemd langzaam af. Ze komen minder vaak en voelen minder intens aan. Toch blijkt uit onderzoek dat frustratie de meest voorkomende onprettige emotie blijft tijdens de revalidatiefase. Dit kan gepaard gaan met een zogenoemde ‘emotionele rollercoaster’, waarbij fijne gevoelens en stressvolle momenten elkaar afwisselen. Fysiek gezien nemen de eerste klachten en gevolgen van de blessure af. Vaak verdwijnt de zwelling en wordt de pijn steeds minder. Hierdoor kan de sporter zich weer richten op bepaalde oefeningen om bijvoorbeeld sterker te worden.
3. De reactie(s) op de terugkeer naar de sport. In deze laatste fase, komen zowel positieve als negatieve emoties aan de oppervlakte. Sporters hebben in onderzoek aangegeven dat ze vaak enthousiast zijn over hun terugkeer, maar ook bang zijn om opnieuw geblesseerd te raken. Echt een combinatie van enthousiasme, zenuwen en angst. Dit is ook logisch, want in deze fase gaan sporters vaak door ups en downs die horen bij herstel. Tegenslagen horen erbij, maar tegelijkertijd boeken sporters vooruitgang en beginnen ze meer sportspecifieke trainingen te doen. Het is een fase waarin sporters hun vertrouwen weer opbouwen en zich voorbereiden op hun comeback.

Het is belangrijk om in je achterhoofd te houden, dat elke sporter, elke blessure en daarbij elk revalidatieproces uniek is. De mate van emotionele impact verschilt per persoon. Steeds meer onderzoeken laten zien dat negatieve ervaringen, zoals een blessure, ook kansen kunnen bieden voor positieve verandering(en) en persoonlijke groei. Dit wordt ook wel blessuregerelateerde groei genoemd. Een blessure kan zowel prettige als onprettige emoties oproepen. Wat echt belangrijk is, is hoe je als sporter die emoties bekijkt en ermee omgaat.

Jill Roord, die ook haar voorste kruisband scheurde, gaf bijvoorbeeld aan: ‘’Wat me erg heeft geholpen, is dat ik er mentaal heel goed mee om ben gegaan. […] Direct heb ik iets gehad: ik wil niet down zijn. Nu heb ik tijd om aan dingen te werken waar ik nooit de tijd voor heb.’’ Roord had meteen de knop omgezet en zag ook de mogelijkheden die dit met zich mee bracht: “Het klinkt misschien gek, maar ik heb meteen die knop omgezet. Tuurlijk was ik wel heel even van de kaart, maar ik kijk er ook wel enigszins naar uit om dit traject aan te gaan en fitter en beter terug te komen.’’ Na 8 maanden stond ze al weer op het voetbalveld, een indrukwekkend snelle revalidatie. Maar soms hebben sporters zo veel pech, zoals Miedema en reageren ze logischerwijs heel anders. Zo revalideerde Kirsten van de Westeringh 15 maanden en vlak na haar rentree op het voetbalveld, scheurde ze haar andere kruisband af. ‘’Ik ben heel erg in paniek geweest. Ik ben geen opgever, kan heel snel schakelen. Na de eerste keer voelde ik vechtlust. Maar de tweede keer was een nachtmerrie. Ik was totaal de weg kwijt.’’

De grote vraag is natuurlijk: wat kun je doen om hiermee om te gaan? Gelukkig zijn er verschillende strategieën die sporters kunnen ondersteunen tijdens het revalidatieproces. In de eerste fase is het vooral belangrijk om steun en begrip te ontvangen en uitleg te krijgen over het herstelproces. Hierbij kan je als sporter hulp vragen aan de mensen om je heen, zoals vrienden, familie, maar denk ook aan een fysiotherapeut of sportpsycholoog. Daarnaast kan je als sporter ademhalingsoefeningen inzetten om de pijn beter te beheersen. In de tweede fase draait het naast uitleg krijgen en je als sporter gehoord voelen, ook om het stellen van doelen. Ook in deze fase kunnen mensen uit je omgeving daar een belangrijke rol in spelen. In de laatste fase helpen technieken zoals positieve zelfspraak, visualisatie en ademhalingsoefeningen om je emoties beter te hanteren en weer met vertrouwen terug te keren naar de sport.

Revalideren van een blessure kan voelen als een onneembare horde. Het is niet alleen een fysieke strijd, maar kan ook een mentale en emotionele rollercoaster zijn. Iedere sporter, blessure en revalidatie is anders, zoals de verhalen van Miedema, Roord en van de Westeringh laten zien. Eén ding hebben ze wel gemeen, uiteindelijk is elke tegenslag of uitdaging een kans om sterker terug te komen.

Meer weten?

Bekijk de vijfdelige documentaire ‘STEP BY STEP’ van Vivianne Miedema & Beth Mead over hun revalidatieproces. Klik hier voor aflevering 1.

Bekijk de driedelige documentaire ‘CHASING THE EUROS’ van Daniëlle van de Donk over haar herstel van een zeldzame blessure in de aanloop naar het EK van 2022. Klik hier voor aflevering 1.

Dagmar van Loon, MSc. is groot sportliefhebber, heeft een achtergrond in de fysiotherapie en psychobiologie en koos daarna voor een master sport- en prestatiepsychologie. Zij is deelnemer van de post-master leergang Sport- en PrestatiePsychologie (SPP) en schreef voor de module Evidence Based Sport Psychology (EBSP) bovenstaande blog. Naast deze opleiding werkt Dagmar als psycholoog in een revalidatiekliniek.

Referenties

Arvinen-Barrow, M., & Clement, D. (2021). Chapter 18 Role of Emotions in Sports Injury. In Ruiz, M. C., & Robazza, C. (Eds.), Feelings in Sport: Theory, Research and Practical Implications for Performance and Well-being (p201-212). Routledge.

Clement, D., Arvinen-Barrow, M., & Fetty, T. (2015). Psychosocial responses during different phases of sport injury rehabilitation: A qualitative study. Journal of Athletic Training, 50, 95–104.

Howells, K., Sarkar, M., & Fletcher, D. (2017). Can athletes benefit from difficulty? A systematic review of growth following adversity in competitive sport. Progress in Brain Research, 234, 117–159.

Kamphoff, C., Thomae, J., & Hamson-Utley, J. J. (2013). Integrating the psychological and physiological aspects of sport injury rehabilitation: Rehabilitation profiling and phases of rehabilitation. In M. Arvinen-Barrow & N. Walker (Eds.), Psychology of sport injury and rehabilitation (pp. 134–155). Routledge.

Roy-Davis, K., Wadey, R., & Evans, L. (2017). A grounded theory of sport injury related growth. Sport, Exercise and Performance Psychology, 9, 35–52.

Ruddock-Hudson, M., O’Halloran, P., & Murphy, G. (2014). The psychological impact of long-term injury on Australian football league players. Journal of Applied Sport Psychology, 26, 377–394.

Wadey, R., Roy-Davis, K., Evans, L., Howells, K., Salim, J., & Diss, C. (2019). Sport psychology consultants’ perspectives on facilitating sport injury-related growth. The Sport Psychologist, 33, 244-255.